МӘМС енгізілгеннен бері Қазақстанда жалпы өлім-жітім 8,8%-ға төмендеді – ҚР ДСМ.
Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте денсаулық сақтау вице-министрі Тимур Сұлтанғазиев халық үшін МӘМС жүйесінің тиімділігі мен қазіргі таңдағы проблемалары жайлы баяндады.
Сонымен қатар ол Қазақстанда өмір сүру ұзақтығы алғаш рет 74,4 жасқа жетіп отырғанын, 2019 жылмен салыстырғанда, 2022 жылы МӘМС енгізілгеннен кейін жалпы өлім-жітім 8,8%-ға төмендегенін айтты. Бұл оң өзгерістер сақтандыру медицинасын енгізудің халықтың денсаулығына жағымды әсері мен өлім деңгейінің төмендеуін көрсетеді.
Дегенмен, денсаулық сақтау саласында шешуді қажет ететін бірқатар проблема бар. Біріншісі – саланың жеткіліксіз қаржыландырылуы.
«Бұл проблема тарифтердің медициналық көмекке жұмсалатын шығындарға нақты сәйкес келмеуінен туындайды. Тегін медициналық көмек пен МӘМС пакеттерінің арасында қызметтер ағыны да бар. МӘМС жарналары мен аударымдарының пайыздық мөлшері мысалы, Чехия, Словения, Латвия сияқты кейбір елдерге қарағанда айтарлықтай төмен», – деді Т. Сұлтанғазиев.
Екінші мәселе – халықтың МӘМС жүйесіне жеткіліксіз тартылуы. Қазіргі уақытта 3 млн астам адам сақтандырылмаған және МӘМС шеңберінде көрсетілетін медициналық көмек ала алмайды. Алайда, вице-министрдің айтуынша, былтыр халықты сақтандырумен қамтуда оң динамика байқалып, МӘМС-ке қатысушылар саны бір жылдың ішінде 600 мыңға өскен.
Үшінші мәселе – бизнес-процестерді цифрландырудың төмен деңгейі және медициналық ақпараттық жүйелердің бытыраңқылығы. Бұл денсаулық сақтау жүйесіндегі қаржыны басқарудың және ашықтықтың жеткіліксіздігіне әкеледі. Ол бұл мәселелердің барлығы қазіргі таңда шешуді қажет етіп отырғанын баса айтты.
Спикердің сөзінше, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізер алдында халықтың 8 әлеуметтік осал санаты қымбат тұратын компьютерлік томография мен МРТ зерттеулерге қол жеткізген. Егер 2019 жылы осындай 200 мың зерттеу жүргізілсе, былтыр сақтандырылған азаматтар 1,5 млн-ға жуық қызмет ала алды. Өсім – 7 есе.
«Алғаш рет ересек пациенттерге жүрек-қан тамырлары, неврологиялық, ортопедиялық, онкологиялық аурулар кезінде медициналық оңалту қолжетімді болды. Жалпы 253 мың пациент стационарлық деңгейде оңалтудан өтті», – деді денсаулық сақтау министрлігінің өкілі.
Жыл сайын шетелге шықпай-ақ буындарды ауыстыру бойынша қосымша 4 мың ота қаржыландырылады. Әрбір отаның құны шамамен 1,5 млн теңге. Жаңа бағдарламаның арқасында «бедеулік» диагнозы қойылған 7 мың ерлі-зайыпты ата-ана болуға мүмкіндік алды. Мұндай ерлі-зайыптылардың қазір 3200 баласы бар, деп атап өтті спикер және ЭКҰ-ның бір циклінің құны 1 млн теңгеден асады. Бұл қаражаттың барлығы медициналық сақтандыру қорынан төленді.
Вице-министрдің айтуынша, стационарды алмастыратын көмек 1,3 есеге артты. Енді әр өңірде ең көп таралған жүрекке жасалатын ота – жүрек тамырларын стенттеу жүргізіледі. Былтыр әрқайсысының құны 1,5 млн теңгені құрайтын 25 мыңға жуық ота жасалған.
Сонымен қатар амбулаториялық деңгейде дәрі-дәрмектерге қолжетімділік айтарлықтай өсті. 2019 жылы 2,4 млн адам тегін дәрі алса, өткен жылы олардың саны 4 млн дейін өсті.
МӘМС енгізу қаржыландыруды екі еседен астам – 1 трлн теңгеден 2,5 трлн теңгеге дейін ұлғайтуға мүмкіндік берді. ЖІӨ-нің жалпы көлеміндегі денсаулық сақтау шығындарының үлесі 2018 жылғы 2,8%-дан 2022 жылы 3,6%-ға дейін өсті.
«Мемлекет басшысы 2027 жылға қарай денсаулық сақтау шығындарын ЖІӨ-нің 5%-на дейін арттыруды тапсырды. ЭЫДҰ елдерінде бұл көрсеткіш айтарлықтай жоғары және орта есеппен ЖІӨ-нің 9-10% құрайды», – деді денсаулық сақтау вице-министрі.
Оның айтуынша, медициналық қызметтердің сапасын бақылаудың бірыңғай жүйесі құрылды, шығыстардың ашықтығы қамтамасыз етілді, қызметтерді негізсіз артық тұтынудың алдын алу үшін шаралар қабылдануда. ТМККК және МӘМС қаржы ағындарын бірыңғай пулға біріктіру үшін заңнамалық база қамтамасыз етілді, бұл медицина қызметкерлері үшін пакеттерді жеңілдетеді және халыққа медициналық көмек көрсету процесін жеделдетеді.
«Цифрландыру шеңберінде «Е-денсаулық» бірыңғай экожүйесі іске қосылуға дайындалуда, ол дербестендірілген қаржылық есепке алуды және медициналық қызметтерді тұтынушының виртуалды шотында ақшаны қадағалауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді», – деп түйіндеді Тимур Сұлтанғазиев.
Оның айтуынша, кардиохирургиялық оталарды күту ұзақтығы 3-4 айдан 1 айға дейін қысқарды. Қымбат КТ-МРТ диагностикасы қазір 10 күн ішінде жасалады.
«Сонымен қатар, бұрын ақылы негізде жасалған көптеген оталар, мысалы, есту қабілетін қалпына келтіру оталары МӘМС аясында қолжетімді болды. Катаракта оталарының саны жыл сайын артып келеді. 2 жыл ішінде 8 мыңға жуық адамға ота жасалды», – деді қор басшысы.
Сондай-ақ жоғары технологиялық жабдықтар қолданылатын оталар қолжетімді болды. Жекелеген кардиохирургиялық оталардың құны 7 млн теңгеден асады және олар МӘМС бойынша қолжетімді, деп атап өтті спикер.
Жалпы, 2022 жылы жоғары технологиялық медициналық қызметтер бойынша 68 ота жасалды, олардың орташа құны 3 млн теңгені құрады.
Қор басшысы МӘМС жұмысы қандай принциптерге негізделгенін түсіндірді.
«МӘМС жүйесі мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің ортақ жауапкершілігі қағидаттарына негізделген. Азаматтардың осал санаттары үшін (зейнеткерлер, балалар, көп балалы аналар, жұмыс істемейтін жүкті әйелдер, мүгедектер) мемлекет жарна төлейді. Бұл шамамен 11,4 млн адам. Азаматтардың осы санаттары үшін мемлекеттен жыл сайынғы орташа жарна шамамен 0,5 трлн теңгені құрайды. Жұмыс істейтін халық МӘМС жарнасын жұмыс берушінің есебінен және МӘМС туралы заңда белгіленген режимде өз есебінен төлейді», – деді С.Ахметов.
Бұл ретте ол жұмыс істемейтін азаматтар жұмыспен қамту орталықтарында тіркеле алатынын айтты, бұл оларға МӘМС қызметтерін жұмысқа орналасқанға дейін белгілі бір уақыт ішінде пайдалануға мүмкіндік береді.
«Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры МӘМС жүйесінің артықшылықтарын түсіндіру, медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін және МӘМС қаражатын пайдалану тиімділігін арттыру бойынша жұмысты жалғастырады», – деді қор басшысы.